Zespół
Zawartość:
W zespole znajduje się schemat organizacyjny PP m. st. Warszawy z 1939 r. ilustrujący jej strukturę organizacyjną z ostatnich lat przed wybuchem II wojny światowej. Teczki zawierają wykazy połączeń telefonicznych wszystkich jednostek P.P. na terenie Warszawy w tym samym okresie, a także innych instytucji współpracujących z policją. Teczki, w których znajdują się rozkazy dzienne Naczelnika Milicji Miejskiej, Naczelnika Policji Komunalnej oraz rozkazy Komendanta Policji Państwowej m.st. Warszawy z lat 1919-1939 przynoszą wiele cennych informacji, m.in. na temat kształtowania się organów policyjnych w stolicy w okresie odradzania się polskiej państwowości, ale głównie na temat organizacji i składu osobowego Komendy P .P. m.st. Warszawy wraz z podległymi jednostkami, nominacji, przeniesień, urlopów, zwolnień ze służby, udzielania nagan i kar dyscyplinarnych, wynagrodzeń za pełnienie służby w święta, wystawiania zaświadczeń o przebytej służbie w P.P., delegowania do służby śledczej itp. Dokumenty zawierają szereg aktów normatywnych wydanych przez organa różnego szczebla, poczynając od ustawy o użyciu broni przez Policję Państwową poprzez zarządzenia Prezesa Rady Ministrów czy Komisarza Rządu na m.st. Warszawę, Ministra Spraw Wewnętrznych, rozkazy Komendanta Głównego P.P. po zarządzenia, instrukcje, okólniki oraz inne pisma Komendanta P.P. m.st. Warszawy szczegółowe regulujące zasady i przebieg służby. Dokumenty dotyczą spraw personalnych funkcjonariuszy P.P. m.st. Warszawy. Są tam m.in. wykazy imienne funkcjonariuszy posiadających wyszkolenie policyjne i wykazy nie posiadających takiego wyszkolenia, wykazy kobiet pracujących w policji, wykazy profesjonalistów różnych zawodów, wykazy kandydatów do szkół policyjnych, wnioski o odznaczenia i decyzje o nadaniu odznaczeń, sprawy przeniesień służbowych, sprawy dyscyplinarne, opinie służbowe, programy szkolenia i materiały szkoleniowe. W zespole znaleźć można materiały policyjnych stowarzyszeń działających na terenie Warszawy, materiały operacyjne dotyczące zarówno inwigilacji przestępców kryminalnych jak wywiadu politycznego, a także np. wykroczeń przeciwko przepisom ruchu ulicznego. Materiały zawierają informacje dotyczące udziału policjantów w wojnie 1920 r. Szczególnie cenne dla historii Polski są dokumenty, w których znajdują się listy funkcjonariuszy P.P. z terenu Polski, sporządzone przez NKWD w 1939 r. wraz z poleceniem ich odszukania i aresztowania.
Dzieje twórcy:
Komenda Policji Państwowej powstała na bazie Milicji Ludowej i Policji Komunalnej. 24 lipca 1919 r. uchwalono ustawę o Policji Państwowej, która stała się podstawą do ujednolicenia struktury organizacyjnej służb policyjnych w II Rzeczypospolitej. "Organizacja policji została dostosowana do podziału sądowego kraju. Władzę naczelną pełnił komendant główny podległy bezpośrednio ministrowi spraw wewnętrznych. Na szczeblu województw działały komendy okręgowe, na terenie powiatu - komendy powiatowe. /.../ Ponadto funkcjonowały jednostki policyjne równorzędne komendom powiatowym w miastach wydzielonych. Najmniejszymi komórkami były komisariaty obejmujące całe miasta lub dzielnice miast oraz posterunki działające na terenie gmin." Każda komenda okręgowa dzieliła się na wydziały; administracyjny i gospodarczy, ponadto istniał na autonomicznych zasadach Urząd Śledczy, Okręgowa Szkoła Policyjna oraz rezerwa okręgu. Cechą charakterystyczną Policji Państwowej w XX-leciu międzywojennym była jej podwójna podległość: oprócz swoich organizacyjnych zwierzchników jednostki P.P, podlegały także przedstawicielom administracji państwowej /starostom i wojewodom/. W przypadku P.P. m.st. Warszawy - Komisarzom Rządu m.st. Warszawy. Od 10 marca 1925 r. komendy okręgowe zmieniły nazwę na komendy wojewódzkie. Na tym szczeblu działały urzędy policyjno-śledcze, dysponujące ekspozyturami w kilku miejscowościach. Od 21 lipca 1926 r. wprowadzono zasadę, że przy wszystkich komendach powiatowych, komendach P.P. w miastach i innych jednostkach miały być urzędy śledcze, jednak w okresie późniejszym określenie "urząd" dotyczyło jedynie jednostek na szczeblu wojewódzkim /w tym Komendy P.P. m.st. Warszawy/. W miastach wydzielonych P.P. mogła tworzyć obwody lub okręgi w zależności od ustroju władz administracji ogólnej. Na podstawie ustawy z 24 lipca 1919 r. oraz późniejszych przepisów wykonawczych terytorium Polski podzielone zostało na "16 okręgów z komendami okręgowymi oraz autonomicznego okręgu Policji Województwa Śląskiego. Przyjęto określoną kolejność okręgów policyjnych, która była obowiązująca przez cały okres międzywojenny. VI Okręg obejmował obszar m.st. Warszawy. Jego sytuacja była specyficzna. "Na mocy ustawy z 2 sierpnia 1919 r. o organizacji władz II instancji postanowiono, iż stolica Rzeczypospolitej będzie odrębną, wydzieloną jednostką administracyjną, nie wchodzącą w skład żadnego województwa". Szczegółowo charakter ustroju władz w Warszawie określono w rozporządzeniu Rady Ministrów z 4 maja 1920 r. Kierownictwo administracji przekazano komisarzowi rządowemu w Warszawie, przy czym w drodze wyjątku nie podlegał on wojewodzie, lecz bezpośrednio ministrowi spraw wewnętrznych. W 1928 r. jednoznacznie rozstrzygnięto problem miejsca Warszawy w strukturze władz administracyjnych kraju. Komisarz rządowy w Warszawie uzyskał wówczas uprawnienia wojewody przez utworzenie na terenie miasta 4 starostw grodzkich bezpośrednio mu podporządkowanych. Struktura wewnętrzna Komendy P.P. m.st. Warszawy została ustalone na dłuższy okres czasu w 1923 r. Tworzyły ją wówczas 4 działy: a/ administracyjny dzielący się na referat osobowy, dyscyplinarny, administracyjno-organizacyjny i kancelarię ogólną, b/ gospodarczy, w skład którego wchodziła buchalteria i intendentura, c/ rezerwy okręgowej, składający się z rezerwy lotnej/samochodowej i rowerowej/, rezerwy konnej, szkoły okręgowej i oddziału sztabowego, d/ urząd śledczy, na który składały się kancelaria, wydział rozpoznawczy i brygady śledcze. Przy tworzeniu nowej struktury dużo uwagi poświęcono organizacji rezerwy policyjnej, powołując jej specjalistyczne oddziały. Dzięki posiadaniu tych formacji szybkiego reagowania można było mieć nadzieję, iż policja nie dopuści do wystąpień ulicznych w stolicy. W organizacji policji stołecznej brakowało ogniwa pośredniego między Komendą Okręgu a komisariatami, których było 30, w tym 4 kolejowe. Dążąc do wzrostu skuteczności w działaniach poszczególnych komisariatów, powołano w lutym 1924 r. 4 inspektoraty, które miały kontrolować i nadzorować wszystkie czynności wykonywane w komisariatach. Siedzibą kierowników inspektoratów były komisariaty. Każdemu takiemu kierownikowi podlegała określona liczba komisariatów /7-8/. I tak: I Inspektoratowi podlegały komisariaty: IX, XI, XIII, XVI, XX, XXI, XXIII, II - komisariaty: III, VI, VII, VIII, X, XII, I kolejowy, III - komisariaty: I, II, IV, V, XII, XIX, XXVI, II kolejowy, IV - komisariaty: XIV, XV, XVII, XVIII, XXIV, XXV i III, IV kolejowy. Jak już wcześniej wspomniano, dopiero w 1928 r. rozstrzygnięto sprawę miejsca Warszawy w strukturze terenowych władz administracji państwowej. Stanowiło to podstawę prawną do uregulowania w sposób jednoznaczny ustroju władz policyjnych w stolicy. 21 września 1928 r. ukazało się zarządzenie MSW w sprawie organizacji P.P. m.st. Warszawy. Ostatecznie stwierdzono, iż policja w Warszawie zorganizowana jest na prawach okręgu wojewódzkiego. Okręg ten dzielił się "bezpośrednio na komisariaty w ten sposób, że na obszarze każdego powiatu grodzkiego znajdowała się pewna liczba komisariatów. Na czele P.P. w stolicy stał komendant miasta, który traktowany był jako jeden z komendantów wojewódzkich. Ponadto szef policji warszawskiej dysponował specjalnymi oddziałami policyjnymi /rezerwą pieszą i konną/, które przeznaczono do wykonywania zadań przekraczających możliwości poszczególnych komisariatów. Pomimo, że Warszawa została podzielona dla celów administracji ogólnej na 4 powiaty grodzkie, nie zdecydowano się na stworzenie na tym szczeblu władz policyjnych /tej roli nie spełniały inspektoraty/". Struktura organizacyjna Policji m.st. Warszawy nie odpowiadała zatem strukturze administracji cywilnej. Dopiero 28 sierpnia 1936 r. ukazało się kolejne zarządzenie MSW w sprawie organizacji P.P. w Warszawie. Zasadniczą zmianą było wprowadzenie podziału obszaru m.st. Warszawy na obwody odpowiadające powiatom grodzkim. Z kolei obwody dzieliły się na rejony komisariatów P.P. Na czele obwodów ustanowiono komendantów, którzy dysponowali własnymi urzędami - komendami obwodowymi". W sposób szczególny zostały zorganizowane oddziały rezerwy stołecznej policji. Powołano odrębny organ - Komendę Rezerwy P.P. m.st. Warszawy na czele z komendantem. O użyciu tej rezerwy do służby na terenie Warszawy każdorazowo decydował Komisarz Rządu m.st. Warszawy po wysłuchaniu Komendanta P.P. m.st. Warszawy.
Daty skrajne:
1919-1939 [1943]
Klasyfikacja:
Nazwa twórcy:
Daty:
1919-1939, 1943-1943.
Nazwa dawna:
Nazwa obcojęzyczna:
Języki:
Dostępność:
Ogółem jednostek archiwalnych:
873
Ogółem opracowanych jednostek archiwalnych:
873
Ogółem jednostek archiwalnych bez ewidencji:
0
Ogółem metrów bieżących
8.0
Ogółem opracowanych metrów bieżących
7.8
Ogółem metrów bieżących bez ewidencji
0.0
Ogółem jednostek archiwalnych:
0
Ogółem plików :
0
Ogółem rozmiar (w MB):
0.0
Ogółem dokumentów
0
Ogółem spraw
0
Ogółem klas
0
Ogółem jednostek archiwalnych:
0.0
Ogółem metrów bieżących:
0.0
Daty skrajne dokumentacji niearchiwalnej:
| Nazwa | Inwentarz skarbowy | Uwagi |
|---|---|---|
| inwentarz książkowy zatwierdzony | Tak | T. 177; 873 ja |